Keramische Patroontegels: een geschiedenis

Geschiedenis en van de antieke keramische patroontegels

De belangrijkste ontdekking voor de productie van oude antieke keramische patroontegels was in eerste instantie niet gericht op het maken van deze oude vloertegels. De Engelse ingenieur Richard Prosser deed zijn uitvinding oorspronkelijk voor het fabriceren van knopen, ringen en andere artikelen van hetzelfde materiaal. Dit materiaal was fijne poederklei met een laag vochtgehalte dat werd samengeperst tussen platen met de hulp van een schroefpers. De Engelse aardewerkfabrikant Herbert Minton zag wel mogelijkheden in de uitvinding van Prosser en hij kocht dan ook een aandeel in het patent van hem. Al snel had Minton verscheidene persen in gebruik. Onderstaand enkele voorbeelden uit een catalogus van destijds van deze fabrikant Minton.

De oude droog geperste vloertegels hadden veel voordelen boven de traditionele oude vloertegels. Een werknemer met enige ervaring kon nu veel meer antieke vloertegels per dag maken .Het was nu ook mogelijk om goed gevormde oude vloertegels te produceren die niet of weinig krom trokken tijdens het bakken. Ook hadden deze oude motieftegels minder droogtijd nodig dan de traditionele antieke vloertegels. De uitvinding van het droog persen resulteerde in een massaproductie van antieke keramische vloertegels van constante kwaliteit en betaalbare prijzen.

Fabrikant Boch Freres

Het was de familie Boch die de pioniersfunctie vervulde bij de fabricage van de keramische antieke vloertegels. Naar Engels voorbeeld introduceerde zij de fabricage van ingelegde oude vloertegels. Deze ingelegde antieke motief vloertegels werden een enorm commercieel succes. Het succes van deze oude keramische tegels kan ten dele worden verklaard door het feit dat er een toenemende vraag was naar deze antieke keramische motief vloertegels.

Het succes van Boch en Freres leidde al snel tot het ontstaan van een aanzienlijk aantal concurrerende antieke vloertegel fabrieken in Belgie en Frankrijk. Tot de belangrijkste keramische patroontegels fabrieken die rond 1900 in België actief waren behoorden oa de oude vloertegel fabriek Carrelages Ceramique de Chimay, antieke vloertegel fabriek Maufroid Freres & Soeur, oude vloertegel fabriek S.A Compagnie Generale des Produits Ceramiques de Saint-Ghislain, antieke vloertegel fabriek S.A. des Carrelages et Produits Ceramiques de Chimay, antieke motief vloertegel fabriek Gilliot Freres. Naast deze antieke vloertegels produceerden enkele fabrieken ook haardtegels en oude plavuizen voor zwaardere toepassingen.

Net als bij de antieke cementtegels werd ook bij de antieke keramische vloertegels een belangrijk deel van de productie geëxporteerd. Net als bij de antieke cementtegels werden er bij de antieke keramische tegels verschillende motief tegels geproduceerd: antieke jugendstil tegels, antieke Art Nouveau tegels en antieke Art Deco tegels. Deze oude ambachtelijke vloertegels werden tegelijkertijd in de catalogi opgenomen.

Het grootste gedeelte van onze collectie oude antieke vloertegels bestaat uit antieke keramische vloertegels vanwege hun toepasbaarheid en uitstraling. Alle onze antieke vloertegels , zowel de antieke keramische tegels als de antieke cementtegels, zijn zeer goed te combineren met oude effen tegels. Vaak kan hiermee de totale oppervlakte van uw oude vloer worden uitgebreid. Kijk eens bij impressie om ideeën op te doen hoe onze tegels kunnen worden toegepast.

Fabrikant Octave Colozier

Persoon

Octave Colozier nam in 1889 de familie-fabriek over in Saint-Just-des-Marais (oorspronkelijk opgericht door zijn grootvader, François Colozier) en moderniseerde haar grondig.
Hij bracht technologische vernieuwingen in: mechanisering van de productielijnen, aanleg van meerdere “fours Hoffmann” (grote industriële ovens) tussen ~1890 en 1913.
Dankzij deze modernisering werd zijn onderneming een belangrijke speler op het gebied van vloertegels / keramische tegels in Frankrijk.

Het bedrijf / industrieel erfgoed

De fabriek heette vaak “Usine Colozier” of “Manufacture Colozier” en was gevestigd in Saint-Just-des-Marais.
Oorspronkelijk was het een klei-/bakkersfabriek (briqueterie) rond 1840 door François Colozier, later omgevormd tot productie van keramische “carreaux” (tegels) door Octave.
In de periode 1906-1930 bouwde de fabriek ook arbeiderswoningen (“cités ouvrières”) in de omgeving, wat typisch is voor het ‘paternalisme’ in die tijd: de werkgever zorgt ook voor huisvesting.
De fabriek sloot uiteindelijk in 1959.
Het fabrieksterrein werd later door een andere onderneming (een fabriek van kunstvezels/synthetische vezels) overgenomen.

Locatie en betekenis

Saint-Just-des-Marais was een zelfstandige gemeente, maar werd in 1943 ingelijfd bij Beauvais.
Het fabrieksterrein lag bij de spoorlijn (wat logistiek voordelig was) en de gevel van het kantoorgebouw uit ~1910 is versierd met keramische tegels die de productie van de fabriek tonen — een soort visitekaartje in steen/keramiek.
Volgens het dossier erfgoed is het industriële complex van Colozier erkend als belangrijk industrieel erfgoed: architectuur, productietechniek (o.a. de Hoffmann-ovens) en sociale woonwijken behoren tot het historisch belang.

Waarom interessant

Het is een voorbeeld van industriële modernisering aan het eind van de 19e eeuw / begin 20e eeuw in Frankrijk, in de keramische sector.
De tegels van Colozier worden vandaag de dag nog verzameld of hergebruikt in restauraties; ze worden gewaardeerd vanwege kwaliteit, decoratie en historische waarde.
Het bedrijf is ook sociaal interessant: de fabriek zorgde voor huisvesting, was verbonden met spoor/infrastructuur, en toont de transitie van klei-/baksteenproductie naar keramiek-vloertegels.

Hier zijn een aantal foto’s en interessante details van de fabriek van Octave Colozier in Saint‑Just‑des‑Marais (nu onderdeel van Beauvais, departement Oise) — de oude “Usine Colozier”.

Foto’s en wat je ziet

De façade van het kantoorgebouw dat rond 1910 werd gebouwd, langs de spoorlijn, is gedecoreerd met tegelwerk afkomstig uit de eigen productie van de fabriek — een directe “etalage” van het vakmanschap.
Voorbeelden uit een catalogue van 1913 met tegelmotieven en randtegels (“border tiles”) geproduceerd door Colozier, inclusief typenummers, kleuren en patronen.

Extra details & context

De fabriek op het adres “Derrière le Moulin” in Saint-Just-des-Marais (gemeente Beauvais) is beschreven en gedocumenteerd in het dossier “Usine de carreaux de grès cérame Colozier …” dat deel uitmaakt van het Inventaire Général du Patrimoine Culturel van de regio Hauts-de-France.
Historisch: de fabriek was vanaf 1840 een klei/briqueterie, maar onder leiding van Octave Colozier werd het vanaf circa 1890 omgevormd tot productie van geïncrusteerde grès-cérame tegelvloeren en wandtegels.
De productie was op grote schaal: vóór de Eerste Wereldoorlog kon de fabriek verschillende miljoenen tegels per jaar produceren. (Bijv. een externe bron vermeldt “over 35 million tiles a year by 1912!” voor Colozier. )
Na de sluiting van de tegelproductie in 1959 werd het terrein overgenomen door een bedrijf in kunstvezels/synthetische vezels (Novacel / nu Spontex).

Tips als je zelf gaat kijken / verder wil onderzoeken

Als je de locatie bezoekt: let op de spoorlijnkant van het terrein — daar stond het decoratieve kantoorgebouw met de tegelbekleding.
Zoeken naar oude catalogi van Colozier (bijv. 1913) kan helpen bij het herkennen van tegelmotieven in historische gebouwen of bij restauratieprojecten.
Voor restauratie of aankoop: tegelmonsters met monogram “OC” (Octave Colozier) kunnen aantonen dat het om authentieke Colozier-tegels gaat.
Omdat veel gebouwen van de fabriek inmiddels anders gebruikt worden of in privébezit zijn, is respecteren van eigendom en toestemming noodzakelijk als je fotografisch terrein wilt verkennen.

Société Anonyme La Céramique Nationale Welkenraedt

Historische achtergrond & oprichting

De fabriek situeerde zich in Welkenraedt (België), dicht bij de grens met Duitsland.
De oorsprong is verbonden met een eerdere onderneming: de firma van Victor Poulet (en diens kinderen) die tegels begon te produceren in de regio, o.a. te Forges.
Vanaf ongeveer 1904 wordt genoemd dat in Welkenraedt de vestiging werd opgestart voor vloertegels, voortbouwend op techniek en modellen van Forges.
Opdracht tot ingebruikname van de naam “S.A. La Céramique Nationale” en/of “Welkenraedt Ceramic” vindt plaats in de loop van de 20e eeuw. Volgens bronnen werd de fabriek herdoopt tot Welkenraedt Ceramic SA en sluitingsdatum wordt vermeld als 27 november 2000.

Productie & specialisatie

De fabriek produceerde vloertegels (steengoed, “grès-cérame”) – met een sterk aanbod aan motieftegels, ingelegde patronen, decoratieve vloeren.
Het aanbod werd al vroeg breed: meer dan 100 verschillende decors in diverse kleuren en stijlen vanaf 1910, inclusief stijlen zoals art-nouveau.
Voor het einde van de jaren 1950/60 produceerde de fabriek onder andere vloertegels met formaten zoals 20×20 cm of 30×30 cm, in aardkleuren, met dunnere dikte (10-11 mm) om aan internationale normen te voldoen.

Belang & erkenning

De fabriek behoorde tot de toonaangevende Belgische vloertegelfabrikanten in haar tijd, dankzij innovatie en decoratieve mogelijkheden.
Deelname en erkenning op wereldtentoonstellingen: bijvoorbeeld in Brussel (1910), Gent (1913), Barcelona (1929) worden genoemd.
De productie van decoratieve vloeren maakte het bedrijf interessant voor zowel residentiële als openbare gebouwen.

Neergang & sluiting

Zoals veel Belgische tegel‐ en keramiekfabrieken ondervond ook deze onderneming moeilijkheden: internationale concurrentie, veranderende markten.
Volgens een bron werd de fabriek effectief gesloten op 27 november 2000.
Een andere bron geeft aan dat de fabriek al in crisis kwam in de jaren 1950 en later nog overgenomen werd, productie verplaatst, en de site uiteindelijk verlaten werd in circa 2002.

Aandachtspunten / interessant voor antieke tegels

Omdat de fabriek een groot aanbod aan decors bood en sterk was in motief‐tegels, kunnen vloertegels met merk “Welkenraedt” of “Céramique Nationale” of “Welkenraedt Ceramic” waardevolle antieke onderdelen zijn.
Bij het identificeren van zo’n tegel is het goed te letten op: formaat (zoals 10×10 cm vroeg), ingelegde motieven, art-nouveau of art-deco stijl, en mogelijk merking of vestigingsplaats.
Omdat productie na 2000 gestopt is, wordt elk origineel stuk van voor die tijd aantoonbaar historisch. Maar ook is er kans op beperkte beschikbaarheid – wat relevant kan zijn voor restauratie of collectie.

Herkenningskenmerken om op te letten

Formaten: bijvoorbeeld 15×15 cm of vergelijkbare vierkante formaten.
Motieven: art-nouveau of vroege art-deco decoraties, vaak met bloemen, gestileerde bladeren of geometrische randpatronen.
Opdruk of merk: in catalogus staat “LA CÉRAMIQUE NATIONALE” vermeld bovenaan.
Kleuren & glazuur: typische kleuren uit die tijd – bijvoorbeeld zachte blauw-, groen-, bruin-tinten of aardse tonen.
Techniek: vlakke tegel met decor, vaak ingezet als veldtegel of met rand/half-tegel voor frame

De voorraad oude vloertegels is niet eindeloos

Onderstaand kunt u een kijkje nemen in onze virtuele encyclopedie van antieke vloertegels. Ook kun je op onze nieuwspagina op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen. Het nadeel van antieke vloertegels is dat we gebonden zijn aan de vloer die dan gesloopt wordt. Deze is of te klein of te groot. De ideale oppervlakte is vaak niet te krijgen. Antieke tegels zijn, door hun arbeidsintensieve schoonmaak proces, een stuk duurder zijn dan replica tegels. Vandaar dat we destijds ook begonnen zijn met het aanleggen van de grootste collectie cementtegels, ook wel Portugese tegels genoemd. Met een standaard aanbod van 110 kleuren, zijn de mogelijkheden tot het creëren van nieuwe tegels haast eindeloos….

A brief history of encaustic tiles

Encaustic tiles, also known as cement tiles, have a rich and fascinating history dating back centuries. Originating in the Middle East, these decorative tiles gained popularity throughout the Islamic world before spreading to Europe and beyond. Here’s a brief overview of the history of encaustic tiles:

Origins: Encaustic tiles have their roots in the Middle East, particularly in regions such as Persia (modern-day Iran), where intricate geometric patterns and designs were commonly used in architecture and decorative arts. The earliest examples of encaustic tiles date back to the 8th century.
Islamic Influence: Encaustic tiles became widespread during the Islamic Golden Age (7th to 13th centuries), as Islamic artisans perfected the techniques for creating these intricate tiles. Islamic architecture, known for its elaborate geometric patterns and arabesque motifs, heavily featured encaustic tiles in mosques, palaces, and public buildings.
European Expansion: Encaustic tiles made their way to Europe during the Middle Ages through trade routes, particularly via Spain and Italy. They became especially popular in Spain during the Islamic rule of the Iberian Peninsula, where they adorned the Alhambra palace in Granada and other Moorish architecture.
Renaissance Revival: Encaustic tiles experienced a revival during the Renaissance in Italy, where artisans rediscovered and reinvented ancient techniques for creating decorative tiles. Renaissance architects and designers incorporated encaustic tiles into the interiors and exteriors of churches, palaces, and villas, adding color and vibrancy to their designs.
Victorian Era: Encaustic tiles reached the height of their popularity during the Victorian era in the 19th century. Improved manufacturing techniques made encaustic tiles more affordable and accessible, leading to widespread use in residential and public buildings across Europe and the United States.
Modern Resurgence: While encaustic tiles fell out of favor in the early 20th century with the rise of cheaper, mass-produced alternatives like ceramic and vinyl tiles, they experienced a resurgence in popularity in recent decades. Interior designers and homeowners alike appreciate the artisanal craftsmanship and timeless beauty of encaustic tiles, leading to a renewed interest in preserving historic tiles and creating new designs inspired by traditional patterns.

Today, encaustic tiles continue to be prized for their durability, versatility, and aesthetic appeal. Whether used to add a pop of color to a kitchen backsplash, create a stunning focal point in a bathroom, or adorn the floors of a historic building, encaustic tiles remain a beloved feature of architectural and interior design around the world.